News and updates

Waterstof is booming. En Nederland is wereldleider in waterstoftechniek. Maar hoe lang nog? De Oost-Nederlandse handelsdelegatie die vorige week China bezocht, schrok van het onwaarschijnlijk hoge tempo waarmee Chinese bedrijven en overheid ‘de energiebron van de toekomst’ omarmen en ontwikkelen.

Lex van Kooten  06-10-19, 15:00  De Stentor

Torenflats tekenen de skyline van het Chinese Wuhan. De stad aan de imposante rivier Yangtze explodeerde naar twaalf miljoen inwoners. En daar komen er alleen nog maar méér bij. Als de Oost-Nederlandse waterstofhandelsmissie vanaf het vliegveld op de stad afrijdt, zie je in de mistige horizon bouwkranen die nieuwe torenflats als een onwaarschijnlijke rij dominostenen uit de grond stampen. Op sommige momenten doet dat bijna idyllisch aan; bij een ochtendwandeling langs de rivier steken steile woontorens scherp af tegen de rode gloed van de opkomende zon.

De waterstofmissie is begonnen. De eerste verbazing van het onwaarschijnlijke groeitempo van de stad blijkt nog maar een voorbode. Nu ademt alles nog louter schone verwachtingen.

,,Voel je de vibe, de chemie”, fluistert John Berends, de commissaris van de Koning in Gelderland, in de fabriekshal van prof. Hansong Cheng, ceo van het waterstofbedrijfje Hyner Tech in de Chinese miljoenenstad.

Hoofd op hol

De professor houdt een gloedvol betoog over zijn waterstof-uitvinding (‘Het Wonder van Cheng’) die zó bijzonder is, dat hij het hoofd op hol brengt van de complete Nederlandse handelsmissie. De delegatie dromt om hem heen, hangt aan zijn lippen. Cheng voelde de vibe ook, zou hij een dag later in een interview toegeven. Hij glundert. ,,De chemie is goed. Maar laat ons even tijd nemen om onze indrukken en over-en-weer-informatie te verteren.”

Het centrum van de metropool Wuhan ziet er heel modern uit, met uitbundige verlichting op gebouwen die steeds van kleur en inhoud verschiet – de Chinese vlag is duidelijk favoriet, een vrolijke knipoog naar de viering van het 70-jarig bestaan van de republiek; sinds dinsdag heeft iedereen daarom een week vrij.

Wuhan telt twaalf miljoen inwoners en de stad groeit nog steeds in een onwaarschijnlijk hoog tempo. Woontorens tekenen de skyline. © Lex van Kooten

De luchtvervuiling zou ‘meevallen’. Je ziet bijna geen mensen met mondkapjes, maar er rijden wel heel veel auto’s en de werkelijke ernst en omvang is lastig in te schatten. Op de momenten dat de handelsdelegatie er rondloopt, piekt de smog-app geen moment zelfs maar in de buurt van gevaarlijk. De Military Games, de Olympische Spelen voor militairen, staan binnenkort op het programma in de stad en om de sporters te trakteren op schone lucht, zouden alle fabrieken zijn stilgelegd. Dat scheelt.
En eerlijk is eerlijk, de stad deed ook zelf afgelopen jaren een serieuze aanval op luchtvervuiling. Er rijden bijvoorbeeld alleen maar elektrische scooters – je schrikt je soms rot omdat je ze niet hoort aankomen – en Wuhan legde in razend tempo een compleet metronet aan. In 2015 telde de stad 3 metrolijnen met 42 stations. Dat zijn nu 10 lijnen met 225 stations. Totale lengte: 334 kilometer. ,,Dat scheel heel veel autokilometers”, zegt Zhang Min van het ministerie van Buitenlandse Zaken in de provincie Hubei, waarvan Wuhan de provinciehoofdstad is.
En het metronet is nog niet eens af. Doel is dat iedere bewoner straks op maximaal 600 meter van een metrostation woont.

Zorgen
De razendsnelle groei van de stad en de metrobouw staan symbool voor China’s hoge tempo van ontwikkeling op het gebied van waterstof, de schone energie van de toekomst die de steden pas echt schoner moet maken.

De Nederlandse handelsdelegatie bezocht onder meer een waterstoftankstation dat ‘aan de voorkant prachtig presenteert’. ,,Technisch kun je er nog wel wat op afdingen. Dan zijn wij toch echt verder,” zegt Theo Hendriks van HyMove, een van de deelnemers aan de Chinamissie. © Lex van Kooten
China ontwikkelt zich zelfs zo verbazingwekkend snel dat Europa zich een beetje zorgen mag maken. Nu hebben ‘wij’ nog het wereldleiderschap als het gaat om waterstoftechniek. Als we niet oppassen en geen vaart blijven maken, neemt China het stokje over.
Net zoals dat eerder gebeurde met zonnepanelen en accu’s, zegt Bart Biebuyck, directeur van het Europese waterstofbureau FCH. Alleen al in Europa gaat het in 2050 om 5,4 miljoen Europese banen en jaarlijks 820 miljard euro. ,,Dat potentieel staat op het spel.”

Momentum

De waterstofmissie met ‘een coalitie’ van vooral Gelderse bedrijven staat niet toevallig onder leiding van John Berends, de Gelderse commissaris van de Koning. ,,Gelderland kan bijna de hele waterstofketen – van productie, opslag en de motor tot en met bussen – naar China brengen. Samen staan wij sterker dan elk bedrijf apart. Wij kunnen bieden wat zij willen”, zei Judith van de Bovenkamp kort voor vertrek naar China. Zij is van ontwikkelingsmaatschappij Oost NL en een van de organisatoren van de missie.

Gelderland kan bijna de hele waterstof­ke­ten – van productie, opslag en de motor tot en met bussen – naar China brengen. Samen staan wij sterker dan elk bedrijf apart

John Berends, Commissaris van de Koning in Gelderland

Gelderse bedrijven

Op het lijstje bedrijven dat meereist staan HyMove (producent van brandstofcelsystemen, de ‘motoren’ voor bussen) en Nedstack (brandstofcellen) uit Arnhem, maar ook Bronkhorst (meet- en regel-apparatuur, uit Ruurlo), het Eerbeekse Veco (hoogwaardige onderdelen voor de productie van waterstof) en keuringsinstituut Kiwa (testen en keuren van onderdelen en apparatuur, uit Apeldoorn). Maar ook de Technische Universiteit Delft en Pitpoint clean fuels uit Nieuwegein (leverancier waterstoftankstations).
De aanwezigheid van de commissaris van de Koning opent deuren in China. Nederlandse bedrijven zijn top of the bill, innovatiever, creatiever en hun techniek is beter dan in China, zeggen experts als Bart Biebuyck van het Europese waterstofbureau (,,Maar zorg wel dat dat ook zo blijft’’). China kampt vooral in de grote steden met luchtvervuiling en smog, heeft al de knop omgezet en koerst op waterstof als (schone) energiebron van de toekomst. En in Nederland zitten we midden in de energietransitie en staat waterstof hoog op de agenda.
Berends: ,,Dat maakt het alles bij elkaar een momentum.”

Al vanaf het vliegveld zie je de imposante ontwikkeling van Wuhan, partnerstad van Arnhem. De luchtvervuiling zou er ‘meevallen’, maar dat is in de dagen dat de handelsdelegatie er rondloopt moeilijk in te schatten. Met het oog op de komst van de Military Games, een groot en internationaal sportevenement, zouden de fabrieken in de omgeving van de stad al wekenlang zijn stilgelegd.

Dus ontvangen directeuren en ceo’s van waterstofbedrijven uit Wuhan en de gouverneur van de Chinese provincie Hubei onze waterstofcoalitie overal met alle egards. Een paar weken eerder deed de Duitse bondskanselier Angela Merkel Wuhan nog aan. Nu richt een Chinese tv-ploeg de camera’s op John Berends en zijn Hubeise collega Wang Xiaodong, die een ontvangst in een presidentiële entourage voorbereidde en de delegatie een ‘staatsbanket’ aanbiedt. Waar de bediening stoelen aanschuift als delegatieleden plaatsnemen en weer terugschuift als zij opstaan.

Belangrijk moment

De hoffelijkheden komen ook door de vriendschapsbanden. Wuhan is partnerstad van Arnhem en wil zich net als de Gelderse hoofdstad profileren als waterstofcentrum van het land. Hubei is partnerprovincie van Gelderland. Zij zijn heel blij met de provinciehoofdstedelijke ambities. ,,Samen gaan we een wereldwijde energierevolutie aanjagen”, zegt Wang Xiaodong in jubelend Chinees. ,,Er is veel wat ons bindt op een belangrijk moment in de energiegeschiedenis”, constateert Berends.

Samen gaan we een wereldwijde energierevolutie aanjagen
Wang Xiaodong, Gouverneur Hubei

De commissaris voelt zich niet helemaal op zijn gemak in de ‘presidentiële setting’ die hij aantreft, in hoge fauteuils en met een tolk achter zich, naast Wang Xiaodong die een lang betoog houdt waarvan de delegatie twee oneliners onthoudt en diep inademt: ‘Uw land is zeer geavanceerd’ en ‘We gaan van supersnel naar superkwaliteit’. ,,Ze weten dat wij kwaliteit leveren, dat ze ons nodig hebben”, zeggen Theo Hendriks van HyMove en Fabian Benschop van Pitpoint na afloop in de coulissen van het staatsbanket.

Commissaris van de Koning in Gelderland John Berends krijgt een presidentiële ontvangst van zijn collega Wang Xiaodong, gouverneur van de provincie Hubei. © Lex van Kooten

Dialoog
Berends over de presidentiële setting: ,,Het is een moment waarop je een monoloog moet houden, ik ben meer van de dialoog. Maar ach, het was leuk. Natuurlijk geniet je er ook van.” Leuker voelt ‘de vibe’, die het momentum in de geschiedenis van de waterstof bijna tastbaar maakt en anders maandenlang, soms jarenlang aftasten en onderhandelen lijkt te reduceren tot een acuut: ‘Ja, wij willen’.

Wat de Hollandse hoofden op hol brengt?
,,Zij hebben een technische oplossing voor iets waar wij, onze bedrijven, nog niet uit zijn”, vat John Berends samen. ,,Het is als het ware het missende stukje uit de puzzel”, zegt Theo Hendriks van HyMove. ,,Ja, ja, ik verricht miracles”, lacht professor Hansong Cheng van Hyner Tech, die even eerder dat ‘wonder’ uiteenzette en een rondleiding gaf door zijn – nu nog wat lege – fabriekshallen. ,,Binnenkort hebben we al die ruimte hard nodig.”

‘Het Wonder van Cheng’

Hansong Cheng ontdekte een revolutionaire manier om waterstof te transporteren. Dat gebeurt nu in grote cilinders waarin waterstof onder zeer hoge druk wordt opgeslagen zodat je er zoveel mogelijk van kunt vervoeren. Waterstof is licht ontvlambaar. Cilinders en vervoer moeten aan hoge eisen voldoen. Het wonder van Cheng schuilt in een bijzondere vloeistof die waterstof absorbeert. Net als een spons. Maar dan wel een superspons die tot tien keer zoveel waterstof kan opslaan dan de ‘hogedrukvariant’. Met heel veel voordelen. Je hebt veel minder vrachtwagens nodig. Het is veiliger, want de vloeistof is niet brandbaar, en transport hoeft niet in dure cilinders maar kan met doodgewone tankwagens. De waterstof kun je eenvoudig weer uit de vloeistof halen, bijna direct klaar om te tanken. De ‘ont-waterstofte’ vloeistof zelf is oneindig herbruikbaar.

Hansong Cheng van het Chinese waterstofbedrijf Hyner Tech neemt de Nederlandse handelsdelegatie mee op een rondleiding door zijn fabriek. Links Theo Hendriks van het Arnhemse HyMove, rechts Fabian Benschop van Pitpoint clean fuels uit Nieuwegein. © Lex van Kooten

Professor Hansong Cheng in gesprek met Theo Hendriks van HyMove bij een schaalmodel van zijn uitvinding. © Lex van Kooten
,,Zijn techniek is niet nieuw. Er zijn ook andere bedrijven mee bezig. Onder andere in Duitsland. Maar zijn methode is vele malen efficiënter”, weet Fabian Benschop van Pitpoint. ,,Dat is echt ongelooflijk.’’ Hansong Cheng is er zelf ook vol van. De ondernemers spreken helemaal dezelfde taal. Ogen glinsteren. Aan tafel in de vergaderkamer van Hyner Tech gaat het ineens heel snel.

De deal
,,Wat wij nodig hebben,” zegt zijn rechterhand Bo Liu, ,,is jullie techniek, jullie brandstofcellen, jullie hightechonderdelen, want die zijn veel beter.”

Benschop: ,,Bent u bereid om een NDA met mij te tekenen?” NDA staat voor ‘non-disclosure agreement’, een overeenkomst waarmee bedrijven elkaar inzage geven in hun bedrijfsgegevens onder voorwaarde van totale discretie en geheimhouding. Het geldt als serieuze opmaat naar echt zaken doen.

Cheng reageert direct: ,,Jazeker.”

Hendriks van HyMove: ,,Ik zie veel mogelijkheden voor u. Bijvoorbeeld grootschalige toepassing voor schepen. Nederland zou een goede plek zijn om dat te doen. De helft van de schepen in de Europese binnenvaart wordt in Nederland gemaakt en staat onder Nederlandse vlag. En ja, als we die markt hebben, als dat lukt, lukt ook de markt voor automotive, voor auto’s en vervoer, een stuk gemakkelijker. Zakelijk gezien is dat de slimste zet. Ik heb goede maritieme contacten.”

Wat wij nodig hebben, is jullie techniek, jullie brandstof¬cel¬len, jullie hightechon¬der¬de¬len, want die zijn veel beter.
Bo Liu, Rechterhand van prof. Hansong Cheng

Benschop: ,,Zou u overwegen een kantoor in Europa te openen.”
Cheng: ,,Jazeker.”
Benschop: ,,In Arnhem? Daar zijn al veel waterstofbedrijven…”
Fons de Zeeuw, directeur ontwikkelingsmaatschappij Oost NL en medeorganisator van de missie: ,,U bent uitgenodigd voor een tegenbezoek.”
Marc de Kroon, directeur internationale betrekkingen bij de gemeente Arnhem: ,,Ik ben graag bereid om dat te faciliteren.”

Cheng gloeit van opwinding: ,,Die uitnodiging neem ik aan.”
Commissaris van de Koning John Berends ten slotte: ,,Kom naar Nederland en zie hoe mooi Arnhem is. We zien elkaar terug. Dat is zeker.”

De fabriek van Hansong Cheng’s waterstofbedrijf Hyner Tech is op een paar proefopstellingen na leeg. Niet lang meer, zegt hij. ,,Geloof me, we hebben straks alle ruimte nodig.” © Lex van Kooten

Professor Hansong Cheng (62) noemt zichzelf ‘een start-up’. Met 57 jaar begon hij zijn bedrijfje, maar zijn waterstofplannen koesterde hij al veel langer. Cheng studeerde in de Verenigde Staten, werkte er voor gerenommeerde bedrijven en was zelfs medeoprichter van een centrum voor de ontwikkeling van een uitvinding waar hij nu met de Nederlandse bedrijven de laatste, beslissende slag mee wil maken. ,,Waarom u? Waarom nu? Waarom hier in China? Nou… Kijk, ik ben wetenschapper. Op papier klopten mijn berekeningen. Maar ik heb dat nooit in de praktijk getest. Dat heb ik de afgelopen vijf jaar gedaan met collega’s die weten hoe dat moet. Ik heb veel geleerd. En waarom China… Ik weet dat uw land kritisch naar China kijkt. Dat mag. Maar China biedt mij ruimte, mogelijkheden en geld. Dat had ik ergens anders nooit zo snel voor elkaar gekregen.”

En hij heeft haast.

Cheng lacht vriendelijk. ,,De wereld heeft mijn uitvinding nodig. Waterstof is goed voor het milieu, het klimaat en de vrede. Ja, dat geloof ik.”

Omslaande stemming
De dagen erna kunnen de ontmoeting met Cheng nooit meer overbieden. Integendeel. De stemming slaat zelfs om bij de volgende halte op de handelsmissie, vier uur met de hogesnelheidstrein naar kustmetropool Shanghai en daarvandaan nog een paar uur met de bus naar de internationale waterstofconferentie in Rugao. Om de conferentie heen is een beurs. Honderden Chinese bedrijven etaleren prachtige waterstofproducten. Harrie Knol van het Eerbeekse Veco (hightechonderdelen voor productie van waterstof) voelt zich er even door uit het veld geslagen: ,,Ze hebben alles al…”

De Nederlandse handelsdelegatie bezocht bedrijven in Wuhan en eindigde ongeveer 800 kilometer verderop bij de internationale waterstofconferentie in Rugao. © Lex van Kooten

Onzin, zegt Hansong Cheng, die zelf ontbreekt op de beurs maar wel de deelnemerslijst kent. ,,De helft van de bedrijven die zich er presenteert betreft cowboys. Lijkt heel wat, is niets. Daar wil ik niet tussen staan.”
Theo Hendriks van HyMove knikt: ,,Chinese bedrijven die zich op waterstof richten krijgen subsidie. Ze beginnen gewoon en nemen dan voor lief dat er veel misgaat. Maar er gebeurt wel heel veel en in een onwaarschijnlijk hoog tempo. Dat moeten we niet onderschatten.”
Voorlopig hebben ‘ze’ ons wel degelijk nodig, omdat onze techniek veel beter is, zegt hij. Bovendien: waarom zou de Nederlandse delegatie anders overal met zoveel egards zijn ontvangen?

Op de laatste avond van de handelsmissie heft de delegatie de glazen op het dak van een hoog gebouw in Shanghai. Tweede van links commissaris van de Koning in Gelderland John Berends. © Lex van Kooten

Op de laatste avond tijdens een afscheidsmoment op het dak van een hoog gebouw in het centrum van Shanghai (met adembenemend uitzicht over een stukje skyline bij zonsondergang) tellen de ondernemers hun successen. Een lange week van bedrijfsbezoeken en officiële ontvangsten eindigt zelfs in een euforie.
Of zoals Taake Manning, adviseur innovatie, wetenschap en techniek bij de Nederlandse ambassade het verwoordt: ,,Deze missie behoort tot de top van alle missies ooit.’’

Wat heeft de handelsmissie opgeleverd?
Heel veel, zeggen missiedeskundigen Taake Manning (van de Nederlandse ambassade) en Fons de Zeeuw van ontwikkelingsmaatschappij Oost NL:. Manning spreekt zelfs van een van de meest succesvolle handelsmissies ooit. De resultaten op een rij:

Uitvinding: Serieuze plannen voor verdere samenwerking tussen Nederlandse bedrijven Pitpoint en HyMove met professor Hansong Cheng; en plannen voor een tegenbezoek aan Arnhem.
Intentie: Oost NL tekent intentieverklaring met Chinese evenknie over samenwerking.

Leenauto: Oost NL onderzoekt de ‘feiten en cijfers’ van een Chinees bedrijf dat in Nederland een pilot wil beginnen met leenwaterstofauto’s en zoekt daarvoor overleg met potentiële Nederlandse partijen, waaronder Scania in Zwolle.
Center of Excellence: Wuhan opent een Center of Excellence voor waterstof, met een kantoor van 150.000 vierkante meter. Nederland mag instappen.
Kantoor: Nederlandse waterstofbedrijven tekenen een overeenkomst om samen met de Nederlandse ambassade en Oost NL verder op te trekken in China. Naam: Hyned Oost. Inzet is een kantoor in China als vooruitgeschoven post.
Verkenning: HyMove uit Arnhem verkent mogelijkheden tot samenwerking met het grootste Chinese gasbedrijf (22 miljoen woningaansluitingen). Een tegenbezoek staat al vast.
Deals: Bronkhorst (regel- en meetapparatuur) uit Ruurlo verwacht binnen paar maanden contracten met twee of drie Chinese bedrijven te sluiten.

Contacten: Veco (dat speciale onderdelen die veel hogere productie van waterstof mogelijk maakt) uit Eerbeek heeft diverse belangrijke en zeer waardevolle contacten gelegd met bedrijven ‘die ons verder kunnen helpen’.

De Nederlandse handelsdelegatie op bedrijfsbezoek bij het Chinese waterstofbedrijf Vision. De fabriekshal staat nu nog leeg, maar het bedrijf wil zo snel mogelijk naar een productie van 10.000 brandstofcelsystemen (die energie leveren voor motoren van voertuigen) per jaar wil gaan. © Lex van Kooten